Định nghĩa liệt mặt ngoại biên.
Dây thần kinh số VII là dây vận động, chi phối vận động cơ mặt. Liệt dây thần kinh số VII ngoại biên hay còn gọi là liệt mặt ngoại biên, là tình trạng mất vận động hoàn toàn hay một phần các cơ của nửa mặt, do tổn thương dây thần kinh mặt. Tình trạng này trái ngược với liệt mặt trung ương là tổn thương liên quan đến não.
Các dây thần kinh mặt có đường đi phức tạp từ hệ thống thần kinh trung ương qua thái dương và tuyến mang tai đến các cơ ở vùng mặt. Đó là lý do các tổn thương vận động của nửa mặt có nhiều nguyên nhân như nguyên nhân từ thân não, ở dây thần kinh số VII, ở xương đá hoặc tuyến mang tai...
Liệt mặt ngoại biên có dấu hiệu và triệu chứng sau
Đây là bệnh lý gây ảnh hưởng trực tiếp đến thẩm mỹ, làm mất cân đối hai bên mặt. Bệnh nhân mắc phải sẽ bị mất cân đối hai bên mặt, một bên liệt bị mất nếp nhăn và bất động, má xệ xuống, nhân trung, miệng bị lệch sang bên lành. Người bệnh không còn nhăn trán, phồng má hay chu môi được, và cũng không thể nhắm kín mắt bên liệt. Ngoài ra người bệnh còn bị giảm vị giác 2/3 ở lưỡi bên liệt và giảm tiết nước mắt, giảm cảm giác ống tai ngoài.
Liệt mặt ngoại biên có thể do các nguyên nhân dẫn sau.
Liệt mặt có thể gây ra bởi tổn thương hoặc sưng dây thần kinh mặt truyền tín hiệu từ não đến các cơ bắp trên khuôn mặt hoặc tổn thương đến khu vực não gửi tín hiệu đến các cơ mặt. Đối với người khỏe mạnh thì thường là do liệt Bell, tình trạng do dây thần kinh mặt bị viêm. Nguyên nhân gây ra liệt mặt còn có thể do đột quỵ hoạc do u não thường phát triển chậm. Các nguyên nhân khác có thể bao gồm:
- Sau khi nhiễm lạnh.
-
Nhiễm virus herpes simplex type I trong dịch nội mô thần kinh và cơ sau tai.
-
Người bị viêm màng não, viêm tai, zona…
-
Người tiếp nhận vaccine cúm trong mũi đã bất hoạt.
Đối tượng có nguy cơ bị liệt mặt ngoại biên.
Yếu tố làm tăng nguy cơ liệt mặt ngoại biên, bao gồm:
Xét nghiệm và chẩn đoán liệt mặt ngoại biên.
Các bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh cách chẩn đoán chủ yếu dựa trên các dấu hiệu lâm sàng. Bác sĩ sẽ hỏi cụ thể về trường hợp liệt mặt của người bệnh, xác định khu tổn thương giúp chẩn đoán và xác định được vị trí tổn thương thông qua cách xuất hiện tình trạng liệt mặt, các triệu chứng đi kèm như chảy tai, chấn thương, rối loạn vị giác, giảm tiết nước mắt...ngoài được chẩn đoán lâm sàng, còn được thực hiện các cận lâm sàng, xác định chính xác tình trạng, nguyên nhân gây bệnh.
- Chụp cộng hưởng từ sọ não có mạch máu não để xác định tổn thương tại trung ương hay ngoại biên
- Các xét nghiệm khác: Công thức máu, Đường máu, Máu lắng, Sinh hóa...
Phương pháp điều trị liệt mặt ngoại biên hiệu quả.
Tùy theo tình trạng các bác sĩ điều trị sẽ điều trị nội khoa, kết hợp ngoại khoa để mang lại hiệu quả nhanh chóng và toàn diện cho bệnh nhân. Tùy trường hợp là liệt VII ngoại biên hay trung ương mà có hướng điều trị khác nhau:
- Liệt VII ngoại biên: Trước tiên là chỉ định điều trị nội khoa, người bệnh liệt dây thần kinh số VII sẽ được sử dụng corticoid sớm, liều cao (1mg prednisolon /kg) sau khi đã loại trừ các chống chỉ định (đái tháo đường, lao, loét dạ dày- tá tràng, rối loạn tâm thần...).
Ngoài ra có thể dùng các thuốc chống virus đặc biệt cho những trường hợp có bệnh cảnh nhiễm virus hay đau vùng sau tai, rối loạn cảm giác vùng mặt. Các phương pháp điều trị ngoại khoa như vật lý trị liệu, châm cứu cùng với các bài tập cơ mặt sẽ mang đến hiệu quả toàn diện cho người bệnh.
- Liệt VII trung ương: cần xác định nguyên nhân gây ra tổn thương trung ương là do đâu: u, nhồi máu hay xuất huyết vùng thân não (chỗ xuất phát nhân dây thần kinh) ...để có hướng điều trị đúng.
Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của liệt mặt ngoại biên.
Tuân thủ đúng các hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
Thăm khám định kì để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo.
Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh:
-
Hạn chế thức ăn chứa nhiều chất béo, nước có gas và có cồn, thực phẩm giàu axit amin arginine (trong đậu nành, bột mì, chocolate,…), các loại ngũ cốc tinh chế.
-
Ngoài ra bệnh nhân có thể ăn uống như người bình thường. Lưu ý chế độ ăn phải luôn khoa học để giữ sức khỏe.
Phương pháp phòng ngừa hiệu quả.
-
Khi trời rét tránh để gió tạt đột ngột vào mặt; tốt nhất là không nên ngồi gần của sổ hoặc đi ra ngoià vào trời rét; đặc biệt ở người già.
-
Không nên để quạt, điều hòa thổi thẳng vào mặt khi ngủ.
-
Cần điều trị triệt để các bệnh tai, mũi, họng.
Thông tin trong bài chỉ mang tính chất tham khảo. Việc điều trị và dùng thuốc phải nghe theo bác sỹ chuyên môn.