Chế độ dinh dưỡng hằng ngày của phụ nữ khi mang thai đặc biệt quan trọng, đóng vai trò trụ cột quyết định sức khoẻ của mẹ bầu và sự phát triển của thai nhi. Đối với các nữ hộ sinh, điều dưỡng, nhân viên y tế nói chung, mảng kiến thức này sẽ hỗ trợ họ tư vấn cho các sản phụ xây dựng thực đơn cân đối, đảm bảo đủ năng lượng sinh hoạt hằng ngày mà không bị tăng cân quá mức, thai nhi phát triển tăng cân khỏe mạnh.
1. Đảm bảo nhu cầu chất dinh dưỡng chính của mẹ bầu trong thai kỳ
Trong suốt quá trình mang thai, mức tăng cân hợp lý cho sản phụ từ 8kg – 15kg, tùy theo thể trạng và chỉ số BMI trước đó. Trung bình mỗi thai phụ cần 2.200 – 2.500 kcal/ngày để đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng cho mẹ và bé. Trong tam cá nguyệt 2, người mẹ cần bổ sung thêm 250 kcal/ngày và tam cá nguyệt 3 cần thêm 450 kcal/ngày (tương đương với 2 bát cơm và thức ăn hợp lý). Tăng khẩu phần ăn đầy đủ ba loại dưỡng chất chính cho mẹ bầu mỗi ngày là cách để bù lại lượng hao hụt của cơ thể do thai nghén và hỗ trợ thai nhi phát triển khỏe mạnh từ trong bụng mẹ:
Nhu cầu chất đạm
Trong quá trình mang thai, nhu cầu chất đạm của mẹ bầu tăng lên để hỗ trợ phát triển của thai nhi. Bữa ăn của mẹ cần cân đối giữa chất đạm động vật và chất đạm thực vật. Thực phẩm cung cấp chất đạm động vật bao gồm: thịt, cá, trứng, sữa... Thực phẩm cung cấp chất đạm thực vật bao gồm đậu tương, đậu xanh, vừng lạc...
Nhu cầu chất béo
Chất béo tham gia vào quá trình hình thành và phát triển não của thai nhi. Thiếu chất béo trong bữa ăn sẽ giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng của sản phụ và thiếu lượng mỡ dự trữ cho tạo sữa sau sinh. Tuy nhiên, tiêu thụ quá nhiều chất béo cũng dẫn đến thừa cân, béo phì, ảnh hưởng đến thai nhi cũng như dẫn đến hội chứng rối loạn chuyển hoá cho người mẹ.
Nhu cầu đường bột
Đường bột là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể. Trong khẩu phần ăn hằng ngày, hơn một nửa số năng lượng là do đường bột cung cấp. Nguồn đường bột chủ yếu đến từ gạo, bún, miến, phở, khoai,…
2. Bổ sung đầy đủ các vitamin và khoáng chất quan trọng
Canxi
Canxi không chỉ giúp xương chắc khỏe mà còn giúp hệ thống tuần hoàn, cơ bắp và thần kinh của mẹ bầu và thai nhi hoạt động bình thường.
Mẹ bầu cần có 1.200 mg canxi mỗi ngày để đảm bảo nhu cầu canxi của cơ thể và thai nhi.
Canxi có nhiều trong sữa, các sản phẩm từ sữa (sữa chua, phô mai), cá, đậu, rau xanh. Uống 2-3 ly sữa mỗi ngày mẹ bầu có thể bổ sung đủ lượng canxi cần thiết cho cơ thể.
Acid folic
Acid folic là vitamin B9 thiết yếu cho sự phát triển bình thường của cột sống, não và hộp sọ của thai nhi. Thiếu acid folic ở mẹ bầu có thể gây ra thiếu máu đại hồng cầu và gây dị tật ống thần kinh ở thai nhi.
Nhu cầu acid folic cho mẹ bầu: 400 – 800 mg /ngày. Cần lưu ý bổ sung sớm ngay khi phát hiện có thai và liên tục đến tuần thứ 12.
Acid folic có nhiều trong các loại rau có lá, bắp cải, măng tây, bông cải xanh, cam, chuối, trứng.
Sắt
Trong thời kỳ mang thai, thể tích máu của người mẹ tăng 50% để tăng lượng máu nuôi dưỡng thai nhi. Tình trạng thiếu sắt dẫn đến thiếu máu ở thai phụ ảnh hưởng đến sự tăng cân của mẹ trong thai kỳ cũng như cân nặng của trẻ sơ sinh, làm tăng nguy cơ bị biến chứng thai sản.
Sản phụ nên bổ sung 60 mg sắt /ngày trong suốt thời gian mang thai đến sau đẻ 1 tháng.
Thức ăn có nguồn gốc động vật như thịt đỏ và cá có chứa lượng sắt cao và dễ hấp thụ cho mẹ bầu.
Vitamin A
Vitamin A ngoài tác dụng tốt cho mắt, tăng đề kháng còn hỗ trợ tăng trưởng giúp trẻ có chiều cao tối ưu theo tiềm năng di truyền. Tuy nhiên, sản phụ tuyệt đối không uống vitamin A liều cao (200.000 IU ~ 133.400mg) trong thai kỳ vì có thể gây dị dạng thai nhi.
Nhu cầu vitamin A cần thiết trong quá trình mang thai là 800mg /ngày.
Vitamin A có nhiều trong trứng, sữa, rau ngót, rau dền, rau muống, cà rốt, bí đỏ,…
Vitamin D
Vitamin D giúp hấp thu và chuyển hoá các chất khoáng cần thiết như canxi vào cơ thể. Thiếu Vitamin D, lượng canxi chỉ được hấp thu khoảng 20%, dễ dẫn đến tình trạng trẻ còi xương ngay trong bụng mẹ.
Sản phụ có thể dành thời gian tắm nắng khoảng 20-30 phút/ ngày hoặc bổ sung vitamin D 15 mcg/ngày từ các thực phẩm giàu Vitamin D như trứng, sữa, phô mai, cá,…
Để phòng còi xương cho bé, sản phụ có thể uống bổ sung Vitamin D khi thai được 7 tháng: 600.000 UI (~400.000mg)/ 3 tuần, mỗi tuần 200.000 UI (~ 133.400mg).
DHA (Docosahexaenoic acid)
Ở phụ nữ có thai, việc thiếu hụt DHA có thể sẽ dẫn đến nguy cơ sinh non, tiền sản giật cũng như chứng trầm cảm sau sinh, các vấn đề về mãn kinh, bệnh loãng xương và các bệnh lý tim mạch khác.
Ở thai nhi, việc thiếu hụt DHA sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển hệ miễn dịch của trẻ, làm tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn và dị ứng sau này, hạn chế sự phát triển của não bộ. Vì vậy, trẻ cần được hấp thu DHA thông qua nhau thai khi còn trong bụng mẹ và sữa mẹ khi chào đời bảo đảm cho bé có đủ lượng DHA cần thiết để phát triển tốt nhất.
Theo khuyến cáo của tổ chức Y tế thế giới (WHO), trong thời gian mang thai, tùy từng giai đoạn, phụ nữ cần bổ sung từ 100 – 200 mg DHA mỗi ngày.
Các thực phẩm giàu DHA: cá biển, lòng đỏ trứng gà, các loại hạt (hạnh nhân, óc chó, điều, lạc…), rau xanh. Hoặc có thể bổ sung mỗi ngày 2 ly sữa loại có bổ sung hàm lượng DHA phù hợp cho sự phát triển của thai nhi.
3. Một số lưu ý khi xây dựng thực đơn cho thai phụ
Xây dựng thực đơn đa dạng, nhiều loại thực phẩm khác nhau (nên có ít nhất 10 loại thực phẩm).
Không nên nhịn ăn khi ốm nghén. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ của mẹ và khiến thai nhi chậm phát triển. Để giảm tình trạng ốm nghén, thay vì nhịn ăn, mẹ bầu có thể chia nhỏ bữa ăn, lựa chọn các thực phẩm thay thế và thay đổi cách chế biến thực phẩm.
Không nên ăn quá nhiều như quan niệm dân gian truyền miệng. Quan trọng là ăn đủ theo đúng nhu cầu năng lượng cần thiết của từng giai đoạn thai kỳ, thay vì cố gắng ăn gấp đôi lượng thực phẩm hay gấp đôi nhu cầu năng lượng để tránh tình trạng “tăng cân không phanh” ở mẹ bầu, ngừa bệnh tiểu đường thai kỳ dễ dẫn đến những biến chứng không đáng có cho cả mẹ và con..
Uống đầy đủ 2-3 lít nước (từ 6 – 8 cốc nước) mỗi ngày để hỗ trợ các chức năng chuyển hoá, miễn dịch của cơ thể mẹ, duy trì lượng nước ối vừa đủ.
4. Các thực phẩm cần tránh hoặc hạn chế
Trong suốt chín tháng mang thai, nhiều mẹ bầu vẫn luôn băn khoăn về các loại thực phẩm nên hay không nên ăn để không ảnh hưởng đến quá trình phát triển của bé yêu. Dưới đây là danh sách nhóm thực phẩm mẹ bầu cần tránh hoặc hạn chế trong thai kỳ, được khuyến cáo:
a. Thực phẩm hạn chế dùng:
Phủ tạng động vật: như tim, gan, cật (thận).
Mỡ động vật, bơ.
Một số gia vị cay nóng như: Hạt tiêu, gừng, ớt.
Các loại bánh kẹo ngọt, mứt chứa nhiều đường, các loại nước ngọt.
Giảm ăn mặn nhất là đối với sản phụ có phù, tăng huyết áp hoặc bị nhiễm độc thai kỳ để tránh tai biến.
b. Thực phẩm không nên dùng:
Thực phẩm chế biến sẵn như: Ngũ cốc ăn sáng, mì ăn liền, giò chả, lạp
xưởng, đồ hộp, mì chính, bột ngọt, hạt nêm.
Dưa, cà muối.
Các loại quả sấy khô.
Không nên dùng các loại đồ uống chứa chất kích thích như rượu, cà phê,
thuốc lá, nước chè đặc, nước ngọt có đường, đồ uống có ga...
Thực phẩm sống ( thịt sống, trứng trần...), gỏi
Chế biến thực phẩm:
Hạn chế các món rán, quay, xào.
Hạn chế sử dụng các loại quả ép, xay sinh tố; nên ăn cả múi, miếng để có chất xơ.
Dinh dưỡng khi mang thai của người mẹ có vai trò then chốt để trẻ sinh ra khỏe mạnh và là tiền đề quan trọng để phát triển sức khỏe của bé sau này. Để mẹ bầu bớt lo lắng trong việc lựa chọn thực phẩm cân đối dinh dưỡng trong bữa cơm hằng ngày, đội ngũ y tá, điều dưỡng, hộ sinh chính là cầu nối truyền tải những thông tin dinh dưỡng hữu ích để mẹ khỏe, an tâm, bé phát triển tốt trong suốt 9 tháng kỳ diệu của thai kỳ.
Nếu có gì thắc mắc hãy gọi điện cho ABCPharmacy
Để được tư vấn và giao hàng tận nơi: 02363.866.722
Hoặc đặt sản phẩm cần tìm qua app NOW
Hiện tại nhà thuốc có 4 hệ thống chi nhánh chính tại Đà Nẵng:
Cơ sở 1 : 06 Phan Tôn, Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng – 0236. 3866722
NOW : https://app.now.vn/OaGREOTZo9
Cơ sở 2 : 267 Hồ Nghinh, Sơn Trà, Đà Nẵng – 0236. 3922092
NOW : https://bit.ly/2Uxw2XK
Cơ sở 3 : 47 Trần Quốc Toản, Hải Châu, Đà Nẵng – 0236. 3820015
NOW : https://bit.ly/2R21Kdj
Cơ sở 4 : 87 Kinh Dương Vương - Liển Chiểu - Đà Nẵng - 0236. 3737279
Zalo : Nhà Thuốc ABCPharmacy
Tư vấn miễn phí, book đơn dễ dàng, giao hàng tận nơi.
Page : https://www.facebook.com/abcpharmacy51
